LijnVDA-rechts

Hittestress bij varkens I

Nieuwsbrief opgesteld door Stijn Leenknegt, varkens specialist bij Vanden Avenne-Ooigem.

 

De zomer komt er weer aan.  Daarom maakten we een reeks nieuwsbrieven rondom hittestress bij varkens.  In de komende weken bezorgen we u info over de oorzaken en symptomen van hittestress, de gevolgen van hittestress, maar ook de maatregelen (algemeen en ventilatietechnisch) die kunnen getroffen worden.

 

Varkens zijn erg gevoelig aan hittestress.  De reden hiervoor is eenvoudig: varkens kunnen hun lichaamswarmte moeilijk kwijt. Ze kunnen niet zweten en hebben vrij veel onderhuids vet, dat als een jas de warmte binnen houdt. Ook hijgen zoals honden doen, heeft weinig effect. Varkens hebben relatief kleine longen in vergelijking met hun lichaamsvolume. Sneller ademen draagt maar weinig bij aan de afkoeling.

 

Figuur 1: Invloed staltemperatuur op varkens

 

Op figuur 1 ziet u een voorstelling van de staltemperatuur en de invloed die deze heeft op de dieren. In de “comfortzone” is de temperatuur ideaal voor de varkens. Zolang de staltemperatuur in de “thermo neutrale zone” blijft, zullen de productieresultaten van de dieren niet lijden onder de temperatuur. Ze zullen wel hun gedrag aanpassen zodra de temperatuur buiten de comfortzone ligt. De temperaturen waarbij de varkens zich in hun comfort- of thermoneutrale zone bevinden, verschillen per leeftijd (zie tabel 1).

 

Figuur 2: Bovengrenzen comfort- en thermo neutrale zone varkens (bron: Dopharma.be)

 

 

Symptomen

 

Hoe kunt u nu zien of varkens lijden onder de hitte? Er zijn een aantal zaken die dit snel duidelijk maken.

 

Van zodra de staltemperatuur boven de comforttemperatuur gaat, gaan de varkens verder uit elkaar liggen. Ze maken zo weinig mogelijk onderling contact.  Ze gaan ook zo weinig mogelijk bewegen. In stallen met volle vloer, gaan ze op de roosters liggen omdat die meestal koeler zijn.  Omdat een varken van nature uit zijn ligplaats en mestplaats scheidt, zullen ze ook mesten op de volle vloer. Hiervan maken ze dankbaar gebruik om zich in de mest en urine te wentelen. Het verdampen van het vocht uit de mest en urine op de huid, helpt ook om af te koelen.

 

Figuur 3: Batterij biggen als thermometer (bron: SBB)

 

Als de temperatuur nog stijgt, gaan varkens sneller ademen. Door het verdampen van lichaamsvocht via de longen, koelen ze wat af. Vleesvarkens ademen bij 22°C ongeveer 30 keer per minuut. Bij 32°C ademen ze 150 keer per minuut: dit hijgen is een goeie indicator voor hittestress.

 

Nog een aanwijzing is een stijgende wateropname en een dalende voederopname.  Een varken drinkt normaalgezien 2 à 3 keer de hoeveelheid van de opgenomen voederhoeveelheid. In warme periodes gaan varkens minder eten. Door het verteren van voeder komt ook warmte vrij: deze verteringswarmte proberen ze te vermijden.

 

Een laatste symptoom is een daling van de algemene gezondheid van de dieren en het optreden van plotse sterfte, vaak bij de zwaarste dieren.

 

 

Gevolgen bij de zeugen

 

Hittestress kan serieuze gevolgen hebben, zowel technisch als financieel. De effecten blijven ook lang zichtbaar, soms tot 5 weken na het afkoelen.

 

Bij zeugen in de kraamstal, leidt de hitte tot een lagere voederopname. Dit is zeker het geval bij vettere zeugen.  Die lagere voederopname kan zware gevolgen hebben: een lagere melkgift en daaraan gekoppeld meer diarree bij de biggen met een lager speengewicht tot gevolg.  Het energie tekort dat de zeug oploopt tijdens haar lactatie kan er ook voor zorgen dat de vruchtbaarheid voor de volgende cyclus een stuk slechter is.

 

 

Figuur 4: Effect hittestress op prestaties zeugen in kraamstal (bron: Vilas Boas Ribeiro et al., 2018)

 

In de dekstal merken we dat het interval spenen-bronst langer wordt. Ook gelten worden pas later bronstig. Hitte heeft een negatieve invloed op de ontwikkeling van follikels, met kleinere nesten tot gevolg. Ook na de bevruchting, in de eerste 15 dagen van de dracht, richt hitte schade aan. De embryo’s ontwikkelen slechter, waardoor de biggen een lager geboortegewicht hebben, er het aantal doodgeboren biggen stijgt. Let ook op met de beren en het sperma: door de warmte hebben de beren een lagere spermaproductie en een slechtere spermakwaliteit.

 

Voor de drachtige zeugen merken we een kortere drachtduur.  Zeugen werpen tot bijna 2 dagen vóór hun uitgerekende werpdatum. Als de hitte einde dracht voorvalt, merken we meer doodgeboren biggen en een lager geboortegewicht. Ook treedt er verhoogde sterfte op onder de zeugen, zeker in het laatste stadium van de dracht. Belangrijk voor wie eigen aanfok doet: de biggen die geboren werden na een periode met grote hitte, hadden een vetter karkas en slechter ontwikkelde gonaden (geslachtsklieren), wat als fokzeug een groot nadeel is.

 

 

Gevolgen bij biggen en vleesvarkens

 

In de batterij en vleesvarkensstal zijn de gevolgen het ernstigst bij de zwaarste dieren.  Er is een daling van de algemene gezondheid van de varkens. Door de lagere voederopname, gaat de groei achteruit. De snellere ademhaling verbruikt meer energie, die uiteraard niet kan gebruikt worden om te groeien.  Ook de uniformiteit van de koppels lijdt hieronder.

 

Om verkoeling te zoeken gaan de dieren zich rollen in de mest. Hierdoor komt er meer ammoniak in de stallucht. De kwaliteit van de lucht gaat er op achteruit, met meer ademhalingsproblemen tot gevolg.

 

Let ook op voor staartbijten: hittestress is één van de uitlokkende factoren. Hoge luchtsnelheden, iets wat bij verhoogde ventilatie tijdens hitteperiodes vaak voorkomt, verhoogt ook het risico op staartbijten.

 

In onze volgende nieuwsbrief leggen we uit welke management maatregelen u kunt nemen om hittestress bij uw varkens te voorkomen.

 

Hebt u voordien al vragen? Neem gerust contact op met de VDA-adviseur in uw regio.