Nieuwsbrief opgesteld door Ing. Patrick Frissen, rundvee specialist bij Vanden Avenne-Ooigem
Wat kost een vaars ?
In Nederland bestaat al een tijdje een berekeningsmodule, JONKOS, die u kan helpen om de totale kostprijs van uw vaarzen te berekenen op maat van uw bedrijf. Wanneer men alle kostenposten samen telt (voerkost, gezondheidskosten, inseminaties, gebouwen, water, energie, arbeid, etc.. ) komt men tot een gemiddelde kostprijs van € 2.222 per gekalfde vaars. Dit is gebaseerd op een bedrijf met 100 koeien, 30% vervanging en een afkalfleeftijd van 26 maanden.
Ter info: dit zijn normale gemiddelden op een Nederlands melkveebedrijf. Natuurlijk is de variatie hier erg groot, wat dan ook zijn gevolgen heeft op de uiteindelijke kostprijs. Ook wanneer men dezelfde berekening maakt, maar dan geen euro’s toekent aan arbeid, komen we gemiddeld uit op € 1.650 per vaars. Rekent men ook de gebouwen niet mee, dan eindigen we gemiddeld op € 1.288.
In het algemeen ziet men ook dat de meeste melkveehouders deze kostprijzen onderschatten. Het fokken tot een gekalfde vaars neemt ongeveer 17% van de totale kosten op een melkbedrijf in beslag. Indien men bijvoorbeeld de afkalfleeftijd met 2 maanden kan doen dalen, dan levert dit € 20.000 op ! Om ditzelfde bedrag uit de melkveestapel te halen, moet op de meeste bedrijven de melkproductie stijgen met 10 tot 12%.
Doelstelling: leeftijd, gewicht en hoogte
Om de kostprijs te kunnen terugverdienen, moeten vaarzen minstens 2 lactaties melk geven. Alle dieren die de eerste lactatie niet overleven, zijn bijgevolg grote verliesposten. In totaal halen 17% van de kalveren het einde van hun eerste lactatie niet !
Daarbij komt dat in veel landen 20 tot 35% van de vaarzen pas afkalft ouder dan 30 maanden. In Europa varieert de gemiddelde afkalfleeftijd tussen 25 en 29 maanden. De klassieke doelstelling bij vaarzen is deze te laten afkalven op 22-23 maanden met een gewicht van 620 kg (voor afkalven) en een schofthoogte tussen 137-147cm.
Een eerste advies is dan ook om niet meer te spreken van een afkalfleeftijd in maanden, maar in dagen (670 dagen). Wanneer we kalveren spenen op 70 dagen leeftijd op 80 kg, wil dit zeggen dat we nog 600 dagen hebben om 540 kg bij te komen of gemiddeld 900 gram/dag.
Een voldoende eindgewicht bij afkalven garandeert tevens ook een hogere melkgift tijdens de eerste lactatie: per 70 kg hoger eindgewicht, geven vaarzen 1000 liter meer melk !
cijfers
Uit literatuur blijkt dat een eerste afkalfleeftijd van 23-24 maanden economisch het beste is. Dieren die afkalven op 24 maanden hebben meer kans om de eerste lactatie te overleven en geven meer melk dan vaarzen die een hogere afkalfleeftijd hadden.
Ook blijkt uit verschillende onderzoeken dat het verlagen van de eerste afkalfleeftijd de meest effectieve manier is om de totale opfokkosten te verlagen. Door het verlagen van de eerste afkalfleeftijd is minder jongvee nodig, mede daardoor lagere kosten en meer mogelijkheden voor selectie. En dus meer genetische vooruitgang. Een hogere afkalfleeftijd resulteert ook in hogere kosten per vaars.
Hieronder een berekening van Pirlo et al. (2000) over de hoogte van de opfokkosten bij verschillende leeftijden bij eerste afkalving. Op te merken valt dat de kosten erg verschillend kunnen zijn tussen bedrijven, maar binnen bedrijven geldt de algemene regel dat hoe ouder ze afkalven, hoe meer ze gekost hebben als jongvee.
Een aanzienlijk deel van de kosten betreft het voeder en het zijn vooral deze kosten die veel hoger uitvallen bij een hogere eerste afkalfleeftijd.
Hieronder ziet u een groeicurve voor drie verschillende afkalfleeftijden:
In de grafiek gaat men uit van een gewicht bij eerste afkalven van 640 kg. Vooral de eerste 60 dagen zijn van groot belang voor het vormen van de melkklierweefsels en dus de melkproductie op latere leeftijd. 25% van de latere melkproductie wordt bepaald gedurende die eerste 2 maanden (Soberon). Maar ook de periode daarna tot en met een leeftijd van 6 maanden is van groot belang voor het bereiken van een vroegere pubertijd en dus een vroege eerste inseminatie en eerste afkalfleeftijd.
Een belangrijke aanvulling is het feit dat de voerefficiëntie bij jonge kalveren zeer hoog is. Investeren in beter voer in die periode, is vanwege het hoge rendement dan ook zeer wel lonend. Dit is duidelijk te zien in Figuur 3.
Figuur 3 : Voerkosten / Voerefficiëntie / Leeftijd opfok
Een misverstand in de praktijk is dat een hogere leeftijd bij de eerste kalving een beter ontwikkelde vaars geeft met een langere productieve levensduur. Onderstaande tabel bewijst echter het tegendeel.
Tabel 2 : Gegevens vaars in relatie tot afkalfleeftijd
Hieruit is duidelijk te zien dat een stijgende eerste afkalfleeftijd resulteert in een afnemende productieve levensduur. Oftewel als vaarzen vroeg afkalven hebben desbetreffende koeien een langere productieve levensduur met minder gezondheidsproblemen.
Onderstaande cijfers geven een voorbeeld van de economische winst die hier te behalen is:
Het referentiebedrijf is een bedrijf van 100 melkkoeien
Tabel 3 : Benodigd aantal vaarzen voor vervanging
Tabel 4 : Kostprijs voor opfok voor referentiebedrijf bij verschillende vervangingspercentages
Tabel 5 : Kostprijsverschil voor referentiebedrijf in relatie tot vervangingspercentage en eerste afkalfleeftijd
De uitvoering
- Na afkalven van het vaarskalf vanzelfsprekend eerst voeding met voldoende biest van goede kwaliteit zo spoedig mogelijk na afkalven. Dat wil zeggen binnen 6 uur na geboorte 3-4 liter en 12 uur later nogmaals 2 liter (Biest van goede kwaliteit is biest van ten minste 24 % brix-waarde).
- Kalvermelk van goede kwaliteit. Vraag hiervoor advies aan uw VDA rundveespecialist.
- Na 1 week beginnen bijvoeren met Junior Max (Ad Lib). Junior max is een zeer smakelijk voer (d.m.v. uitgekiende grondstoffenkeuze en door toevoeging van smaak en aromastoffen).
Verpakt in 25 kg zakken zodat het altijd vers is (lucht- en waterdicht). Het voer is zo samengesteld dat de pens zo goed mogelijk wordt ontwikkeld (o.a. ontstoft gerstestro en butyraat).
Wanneer kalveren Junior Max goed opnemen met 7 tot 10 weken leeftijd (ca 2,5 kg opname per dag), eerst spenen en dan ca 1 week later overschakelen op opvolgvoer (niet spenen en overschakelen gelijktijdig).
- Junior Structo Kompleet (opvolger)
Een complete mengeling gericht op een maximale groei tot een leeftijd van 6 maanden. Verpakt in balen van 650 kg. Na overschakelen eerst enkele weken 100% daarna eventueel opmengen met ca 30% snijmaïs. Door toevoeging van melasse en glycerol is het product zeer smakelijk. Ook bevat het product stro voor een goede penswerking. Zetmeel en suiker alsook eiwit zijn ruim voldoende aanwezig voor een maximale groei. Tot slot zijn er zuren aan dit product toegevoegd, om de houdbaarheid te verlengen.
- Na 6 maanden leeftijd, wanneer de vaars voldoende ontwikkeld is, kan overgeschakeld worden op melkveerantsoen.
Kort samengevat:
Het verlagen van de eerste-afkalfleeftijd heeft positieve gevolgen voor:
- Kosten jongvee-opfok;
- Betere selectiemogelijkheden, daardoor hogere genetische vooruitgang;
- Hogere melkproductie per individuele vaars/koe (in eerste lactatie maar ook in productief leven);
- Minder gezondheidsproblemen.
Daardoor leidt deze jongere eerste afkalfleeftijd tot een aanzienlijk financieel voordeel voor u.